Back to search

Τα ψάρια στο διαδίκτυο

Oδηγός για την εκμάθηση και τη διδασκαλία της ιχθυολογίας με τη χρήση του συστήματος πληροφοριών FishBase

Από

  Daniel Pauly

Fisheries Centre, 2204 Main Mall, University of British Columbia, Vancouver, B.C., Canada, V6T 1Z4

e-mail: d.pauly@fisheries.ubc.ca

Rainer Froese

Leibniz-Institut für Meereswissenschaften, IfM-GEOMAR, Düsternbrooker Weg 20, 24105 Kiel, Germany

e-mail: rfroese@ifm-geomar.de

και

Maria Lourdes Palomares

Fisheries Centre, 2204 Main Mall, University of British Columbia, Vancouver, B.C., Canada, V6T 1Z4

 e-mail: m.palomares@fisheries.ubc.ca

Μετάφραση - Απόδοση στα ελληνικά

Κωνσταντίνος Ι. Στεργίου

Εργαστήριο Ιχθυολογίας, Τομέας Ζωολογίας, Τμήμα Βιολογίας, ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη

e-mail: kstergio@bio.auth.gr

Αθανάσιος Τσίκληρας

Τομέας Ζωολογίας, Τμήμα Βιολογίας, ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη

e-mail: atsik@bio.auth.gr

και

Απόστολος Αποστολίδης

Εργαστήριο Ιχθυοκομίας και Αλιείας, Τομέας Ζωικής Παραγωγής, Τμήμα Γεωπονίας, ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη

e-mail: apaposto@agro.auth.gr

Μάρτιος 2005

Εισαγωγή ελληνικής έκδοσης

Κώστας Ι. Στεργίου

Αναπληρωτής Καθηγητής

Τομέας Ζωολογίας, Τμήμα Βιολογίας, ΑΠΘ

H FishBase είναι η μεγαλύτερη ηλεκτρονική, επιστημονική εγκυκλοπαίδεια για τα ψάρια και ο δικτυακός τόπος της φιλοξενεί πάνω από 10 εκατομμύρια επισκέπτες το μήνα. H FishBase, η υλοποίηση της οποίας άρχισε στα τέλη της δεκαετίας του 1980 (Froese & Pauly 1990), κυκλοφόρησε μαζικά σε CD-ROM το 1995, αναβαθμιζόμενη σε τακτά χρονικά διαστήματα (Froese & Pauly, 1994, 1998, 2000, 2004), και στο διαδίκτυο (www.fishbase.org) εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1998. Από τότε ενημερώνεται σε μηνιαία βάση. To 2000 συγκροτήθηκε το FishBase Consortium (FBC) αποτελούμενο από 7 μέλη (Museum Νational d’ Histoire Νaturelle, Paris, France; Musée Royal de l’ Afrique Centrale, Tervuren; Swedish Museum of Natural History, Stockholm, Sweden; Institut fur Meereskunde, Kiel, Germany; FAO, Rome, Italy; WorldFish Center, Philippines; and Fisheries Centre, UBC, Canada). Το Σεπτέμβριο του 2004, έγινε δεκτό, ως το 8^ο μέλος του FBC, το Τμήμα Βιολογίας (Εργαστήριο Ιχθυολογίας) του ΑΠΘ. Το FBC είναι υπεύθυνο για την υποστήριξη και την ανάπτυξη της FishBase.

H FishBase περιέχει γενικά στοιχεία για τη βιολογία και την οικολογία (π.χ., ηλικία, αύξηση, αναπαραγωγή, θνησιμότητα, τροφικό επίπεδο) 28.800 περίπου ειδών ψαριών, 200.000 κοινά ονόματα ψαριών σε διάφορες γλώσσες (μεταξύ των οποίων και στα ελληνικά), 80.000 συνώνυμα, περισσότερες από 38.000 φωτογραφίες, γραμματόσημα με ψάρια, βίντεο και ήχους ψαριών, χάρτες εξάπλωσης και βιοποικιλότητας, στοιχεία αλιευτικής παραγωγής ανά οικοσύστημα, και πολλές άλλες πληροφορίες. Επιπλέον, υπάρχει ένα εκτεταμένο γλωσσάρι με επιστημονικούς όρους που αφορούν τη βιολογία και οικολογία των ψαριών. Αν και η επίτευξη αυτού του μεγαλόπνοου, υποδειγματικού προγράμματος στηρίχθηκε, και στηρίζεται, στη σκληρή δουλειά της ομάδας της FishBase, αυτή θα ήταν αδύνατη χωρίς τη συνεισφορά και την υποστήριξη 1.200 περίπου συνεργατών.

Η FishBase είναι ένα δυναμικό, ευέλικτο εργαλείο με πολλαπλές χρήσεις: (α) στην πρωτοβάθμια/δευτεροβάθμια (βλέπε Καραχλέ et al. 2004, Μπόμπορη & Στεργίου 2004) και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση για τη διδασκαλία τόσο προπτυχιακών όσο και μεταπτυχιακών μαθημάτων (π.χ., Ιχθυολογία, Αλιευτική Βιολογία και Οικολογία, Υδατοκαλλιέργειες, Δυναμική Πληθυσμών, Διαχείριση Αλιευτικών Πόρων). (β) Στην έρευνα, για την επιλογή θεμάτων ή υποθέσεων προς έλεγχο για διάφορα ερευνητικά προγράμματα (βλέπε, π.χ., Stergiou & Karpouzi 2002) και/ή για προπτυχιακές ή μεταπτυχιακές διατριβές (βλέπε, π.χ., Karpouzi & Stergiou 2003). (γ) Ως πηγή πληροφοριών για όλα τα επίπεδα της βιολογικής οργάνωσης (άτομο, πληθυσμός, βιοκοινωνία και οικοσύστημα), τόσο για ερευνητές όσο και για το κοινό γενικότερα. Η διαθέσιμη πληροφορία (βλέπε προηγούμενη παράγραφο) ποικίλλει ως προς την πολυπλοκότητα και την εξειδίκευση, από γενική ως ιδιαίτερα εξειδικευμένη. Και τέλος (δ) για διασκέδαση (π.χ., παιχνίδι ερωτο-απαντήσεων, γραμματόσημα με ψάρια, ήχοι ψαριών).

Αυτό που, όμως, είναι ίσως πιο σημαντικό να αναφερθεί είναι το αποτύπωμα της FishBase στην επιστήμη. Η ανάπτυξη της FishBase και η εξέλιξή της μέσα σε αυτά τα χρόνια σε ένα ανεκτίμητο, σύγχρονο εργαλείο έρευνας σε συνδυασμό με την ανάπτυξη του λογισμικού Ecopath (π.χ. Christensen & Pauly, 1991, 1992) και την εξέλιξή του σε ένα ισχυρό εργαλείο ανάπτυξης οικολογικών μοντέλων (Ecopath/Ecosim/Ecospace, EwE, www.ecopath.org; π.χ., Walters et al. 1997, Christensen et al. 2000, Pauly et al. 2000α) είχαν σημαντική επίδραση στην αλιευτική επιστήμη και τη θαλάσσια οικολογία γενικότερα (βλέπε Stergiou & Karpouzi 2002, Stergiou 2004). Η σύγχρονη ανάπτυξη αυτών των δυο εργαλείων οδήγησε σε μεγάλης κλίμακας έρευνες (π.χ., Pauly & Christensen 1995, Pauly 1998, Pauly et al. 1998, 2000β, 2001, Froese & Pauly 2000, Froese & Binohlan 2000, 2003, Christensen et al. 2003, Pauly & MacLean 2003, Froese et al. 2004) στα πλαίσια των οποίων υπάρχουσα πληροφορία μετασχηματίστηκε σε γνώση. Αυτό έκανε δυνατή την απάντηση μεγα-ερωτημάτων, δηλ. ερωτημάτων που αφορούν μεγάλες κλίμακες χώρου και χρόνου και πολλές λειτουργικές ομάδες (βλέπε Stergiou 2003), τα οποία αποτελούν και τα πιο ενδιαφέροντα ερωτήματα στην οικολογία (βλέπε Pimm 1991). Σήμερα, η επιτυχία του συνδυασμού αυτών των δυο εργαλείων γίνεται κομψά εμφανής από τα αποτελέσματα του προγράμματος “Sea Around Us’’ (SAUP, www.seaarroundus.org), του οποίου συντονιστής είναι ο Daniel Pauly. Μέσα στα πλαίσια του SAUP χρησιμοποιήθηκαν συνεργιστικά η FishBase, το EwE, τεχνικές στηριγμένες σε αυστηρούς κανόνες και άλλες σύγχρονες μεθόδους για την εκτίμηση της κατάστασης των παγκόσμιων θαλάσσιων οικοσυστήματων από υπάρχουσα, συχνά ‘φτηνή’, πληροφορία (π.χ., στοιχεία παγκόσμιας αλιευτικής παραγωγής, υδρογραφικά στοιχεία).

Έτσι, η μετάφραση και απόδοση στα ελληνικά του οδηγού ‘Fish on Line’ (Τα Ψάρια στο Διαδίκτυο), που γράφτηκε για πρώτη φορά το 2000 από τους φίλους και συνεργάτες Daniel Pauly, Rainer Froese και Deng Palomares, αποτελεί πραγματικά μεγάλη τιμή και χαρά. Πιστεύω ότι η ελληνική έκδοση του ‘Fish on Line’, σε συνδυασμό με το βιβλίο της FishBase (Froese & Pauly 2000, διαθέσιμο στο διαδίκτυο) που μαζί με το βιβλίο Darwin’s Fishes (Pauly 2004) αποτελούν υποδειγματικά διδακτικά βοηθήματα για την Ιχθυολογία (βλέπε Stergiou 2005), θα βοηθήσουν τους φοιτητές της ιχθυολογίας, οικολογίας, αλλά και της εξέλιξης, στην κατανόηση του μαγικού και θαυμαστού κόσμου των ψαριών.

Στην ελληνική έκδοση αυτού του οδηγού έγινε προσπάθεια πιστής απόδοσης του πρωτότυπου κειμένου. Μόνη εξαίρεση αποτελεί η χρήση, όπου αυτό ήταν δυνατόν αλλά και απαραίτητο, παραδειγμάτων από τις ελληνικές θάλασσες (ή τη Μεσόγειο).

Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους Λέκτορες Δήμητρα Μπόμπορη και Ευθυμία Αντωνοπούλου και την Βασιλική Καρπούζη για τις εποικοδομητικές τους παρατηρήσεις στη διαμόρφωση του κειμένου.

Βιβλιογραφία

Christensen, V. and Pauly, D. 1991. A guide to the ECOPATH II software system (version 2.0). ICLARM Software 6, 71 pp.

Christensen, V. and Pauly, D. 1992. The ECOPATH II – a software for balancing steady-state ecosystem models and calculating network characteristics. Ecol. Model. 61: 169-185.

Christensen, V., Walters, C.J. and Pauly, D. 2000. Ecopath with Ecosim: A user’s guide. Fisheries Centre, University of British Columbia, Vancouver, Canada and ICLARM, Penang, Malaysia. 130 pp.

Christensen, V., Guénette, S., Heymans, J.J., Walters, C., Watson, R., Zeller, D. and Pauly, D. 2003. Hundred-year decline of North Atlantic predatory fishes. Fish Fisher. 4: 1-24.

Froese, R. and Binohlan, C.  2000. Empirical relationships to estimate asymptotic length, length at first maturity, and length at maximum yield per recruit in fishes, with a simple method to evaluate length frequency data. J. Fish Biol. 56: 758-773.

Froese, R. and Binohlan, C. 2003. Simple methods to obtain preliminary growth estimates for fishes. J. Appl. Ichthyol. 19: 376-379.

Froese, R. and Pauly, D. 1990. FishBase: an information system to support fisheries and aquaculture research. Fishbyte 8: 21-24.

Froese, R. and Pauly, D. (eds.) 1994. FishBase user’s manual, a biological database on fish. ICLARM Software 7, pag. ver. ICLARM, Manila. 129 pp.

Froese, R. and Pauly, D. (eds.) 1998. FishBase 98: Concepts, design and data sources. ICLARM, Manila. 293 pp.

Froese, R. and Pauly, D. (eds.) 2000. FishBase 2000: Concepts, design and data sources. ICLARM, Manila. 344 pp.

Froese R. and Pauly D. (eds.) 2004. FishBase. World Wide Web electronic publication. www.fishbase.org, version (04/2004).

Froese, R., Garthe, S., Piatkowski, U. and Pauly, D. 2004. Trophic signatures of marine organisms in the Mediterranean as compared with other ecosystems. Belgian J. Zool. (In Press)

Καραχλέ Π.Κ., Δ.Χ. Μπόμπορη & Κ.Ι. Στεργίου. 2004. FishBase: ο ηλεκτρονικός θαυμαστός κόσμος των ψαριών. Αλιευτικά Νέα, Ιούνιος 2004: 34-37.

Karpouzi, V.S. and Stergiou, K.I. 2003. The relationships between mouth size and shape and body length for 18 species of marine fishes and their trophic implications. J. Fish Biol. 62: 1353-1365.

Μπόμπορη, Δ. και Στεργίου, Κ.Ι. 2004. Η FishBase πάει δημοτικό. Αλιευτικά Νέα, Δεκέμβριος 2004: 59-63.

Pauly, D. 1998. Tropical fishes: patterns and propensities. J. Fish Biol. 53 (Suppl.): 1-17.

Pauly, D. 2004. Darwin’s Fishes – An Encyclopaedia of Ichthyology, Ecology and Evolution. Cambridge University Press.

Pauly, D. and Christensen, V. 1995. Primary production required to sustain global fisheries. Nature 374: 255-257.

Pauly D. and MacLean J. 2003. In a perfect ocean – The state of Fisheries and Ecosystems in the North Atlantic Ocean. Island Press, Washington, 175 pp.

Pauly, D., Christensen, V., Dalsgaard, J., Froese, R. and Torres, F. Jr. 1998. Fishing down marine food webs. Science 279: 860-863.

Pauly, D., Christensen, V. and Walters, C. 2000α. Ecopath, Ecosim, and Ecospace as tools for evaluating ecosystem impacts on marine ecosystems. ICES J. Mar. Sci. 57: 697-706.

Pauly, D., Christensen, V., Froese, R. and Palomares, M.L. 2000β. Fishing down aquatic food webs. Am. Sci. 88: 46-51.

Pauly, D., Palomares, M.L.D., Froese, R., Sa-a, P., Vakily, M., Preikshot, D. and Wallace, S. 2001. Fishing down Canadian aquatic food webs. Can. J. Fish. Aquat. Sci. 58: 51-62.

Pimm, S.L. 1991. The Balance of Nature? Ecological Issues in the Conservation of Species and Communities. University of Chicago Press. Chicago.

Stergiou K.I. 2003. The balance and conservation of the North Atlantic ecosystems? Book review of Pauly D. & J. MacLean’s “In a Perfect Ocean – the State of Fisheries and ecosystems in the North Atlantic Ocean” (Island Press). Rev. Fish Biol. Fisher. 13: 455-457.

Stergiou K.I. 2004. FishBase: The Global Information System on fishes. Αλιευτικά Νέα, Ιούνιος 2004: 141-144.

Stergiou K.I. 2005. Τime-lagged scientific dialogues. Book review of D. Pauly’s “Darwin’s Fishes – An Encyclopaedia of Ichthyology, Ecology and Evolution” (Cambridge University Press). Conserv. Biol. 19 (3) (In press).

Stergiou K.I. and Karpouzi V.S. 2002. Feeding habits and trophic levels of Mediterranean fish. Rev. Fish Biol. Fisher. 11: 217-254.

Walters, C., Christensen, V. and Pauly, D. 1997. Structuring dynamic models of exploited ecosystems from trophic mass-balance assessments. Rev. Fish Biol. Fisher. 7: 139-172.

Back to search